aṃ

Renou Terminologie grammaticale du Sanskrit

Śabdakalpadruma

aṃ aṃkāraḥ . sa tu anusvāraḥ . tantramate pañcadaśa-
svaravarṇaḥ . (sa tu pāṇinyādimate ayogavāha eva
“ayogavāhā vijñeyā āśrayasthānabhāginaḥ” .
ityakteḥ . nasti yogaḥ akṣarasamāmnāyasūtreṣu yeṣāṃ
te ayogāstathāpi vāhayanti ṇatvaṣatvakāryyaṃ ni-
rvvāhayantīti vāhāḥ ayogāśca te vāhāśceti
ayogavāhā anusvāravisargajihvāmūlīyopādhmā-
nīyā ityarthaḥ .)
vindumātrānunāsikavarṇo'yaṃ akāra uccāraṇārthaḥ .
vopadevenāsya nuriti saṃjñā kṛtā . sa tu nakāra-
makārasthāne'pi bhavati .. * ..
“nuvīpūrvveṇa saṃbaddhau mūnyau tu paragāminau .
catvāro'yogavāhākhyā ṇatvakarmmaṇyaco matāḥ” ..
iti durgādāsaḥ .. * ..
“aṃkāraṃ vindusaṃyuktaṃ pītavidyutsamaprabham .
pañcaprāṇātmakaṃ varṇaṃ brahmādidevatāmayam ..
sarvvajñānamayaṃ varṇaṃ vindutrayasamanvitam” ..
iti kāmadhenutantram .. (vaṅgīyabhāṣāyām .) tasya
lekhanaprakāro yathā .
“akārarūpaśīrṣe tu dakṣiṇe vindurūpiṇī .
brakṣmā viṣṇuśca rudraśca kramaśastāsu tiṣṭhati ..
yā tu vindumayī rekhā saivādyā śaktirīritā” ..
iti varṇoddhāratantram .. * .. asya nāmāni yathā .
“aṃkāraścakṣuṣo danto ghaṭikā samaguhyakaḥ .
pradyumnaḥ śrīmukhī prītirvījayonirvṛṣadhvajaḥ ..
paraṃ śaśī pramāṇīśaḥ somavinduḥ kalānidhiḥ .
akrūraścetanā nādapūrṇā duḥkhaharaḥ śivaḥ ..
śivaḥ śambhurnareśaśca sukhaduḥkhapravarttakaḥ .
pūrṇimā revatī śuddhaḥ kanyācaraviyadraviḥ ..
amṛtākarṣiṇī śūnyaṃ vicitrā vyomarūpiṇī .
kedāro rātrināśaśca kubjikā caiva vudvudaḥ” ..
iti tantraśāstram ..

☞ vol. 1, p. 315.

aṃ , klī, paraṃ brahma . ityekākṣarakoṣaḥ .. (maheśvaraḥ .
yaduktam mahābhārate 13 . 17 . 126 .
“vindurvisargaḥ sumukhaḥ śaraḥ sarvvāyudhaḥ sahaḥ” ..)