atikramaḥ
See also
atikrama.
Apte Practical Sanskrit-English Dictionary
☞
p. 30, col. 1.
atikramaḥ 1 Act of overstepping, going beyond &c.
2 (
a) Breach of decorum or duty;
aho atikramaḥ Māl. 7. (
b) Transgression, violation;
upacāra° M. 4, 5. (
c) Trespass; disrespect, injury, opposition;
brāhmaṇa° tyāgo bhavatāmeva bhūtaye Mv. 2. 10 refraining from all trespass against Brāhmaṇas;
diśatyapāyaṃ hi satāmatikramaḥ Ki. 14. 9;
kulānyakulatāṃ yāṃti brāhmaṇātikrameṇa ca Ms. 3. 63;
etasminnatikrame paravatīyaṃ M. 3;
gurujanātikramāt K. 160;
śaśino (
pb)
jyeṣṭhātikramaḥ 56 transgression (passing through);
marṣaṇīyoyamārohaṇātikramaḥ 81;
vātsalyādatikramopi Mv. 1 violation (of due limits or propriety);
Mv. 4. 25.
3 Lapse, passing away (of time);
anekasaṃvatsarātikramepi U. 4;
velā° maṃ kṛtvā āgataḥ Pt. 1;
ucitavelātikrame M. 2;
saṃdhyā° Rām. 4 Overcoming, conquering, surpassing; mostly with
dur;
svajātirduratikramā, svabhāvo duratikramaḥ &c.
5 Neglect, omission, disregard;
Ms. 11. 120.
6 A vigorous attack, determined onset (=
abhikrama q. v.).
7 Excess.
8 Abuse, misapplication.
9 Imposition.
Apte Enlarged Practical Sanskrit-English Dictionary
☞
vol. 1,
p. 40.
atikramaḥ 1 Act of overstepping, going beyond &c. -2 (a) Breach of decorum or duty; aho atikramaḥ Māl.7. (b) Transgression, violation; upacāra˚ kevalamupacārātikramaṃ pramārṣṭumasmākamayamārambhaḥ M.4.5. (c) Trespass; disrespect, injury, opposition; brāhmaṇa˚ tyāgo bhavatāmeva bhūtaye Mv.2.10. refraining from all trespass against Brāhmaṇas; diśatyapāyaṃ hi satāmatikramaḥ Ki.14.9; kulānyakulatāṃ yānti brāhmaṇātikrameṇa ca Ms.3.63; etasminnatikrame paravatīyam M.3; gurujanātikramāt K.160; śaśino jyeṣṭhā- tikramaḥ 56. transgression (passing through); marṣaṇīyo'yamā- rohaṇātikramaḥ 81; vātsalyādatikramo'pi Mv.1 violation (of due limits or propriety); Mv.4.25. -3 Lapse, passing away (of time); anekasaṃvatsarātikrame'pi U.4; velā˚ maṃ kṛtvā āgataḥ Pt.1; ucitavelātikrame M.2; sandhya˚ Rām. -4 Overcoming, conquering, surpassing; mostly with dur; svajātirduratikramā, svabhāvo duratikramaḥ &c. -5 Neglect, omission, disregard; kāmato retasaḥ sekaṃ vratasthasya dvijanmanaḥ | atikramaṃ vratasyāhurdharmajñā brahmavādinaḥ || Ms.11.120. -6 A vigorous attack, determined onset (= abhikrama q. v.). -7 Excess. -8 Abuse, misapplication. -9 Imposition.
Śabdakalpadruma
☞
vol. 1,
p. 25.
atikramaḥ , puṃ, (atikrāntaḥ kramaḥ niyamaḥ, ati kram
+ bhāve ghañ vṛddhyabhāvaḥ) kramollaṅghanaṃ . tat-
paryyāyaḥ . atipātaḥ 2 (ati pat + bhāve ghañ)
upātyayaḥ 3 paryyāyaḥ 4 . abhikramaḥ . raṇe śatrūn
prati abhītayodhādergamanaṃ . ityamaraḥ ..